กาลเวลามิอาจพรากรัก

​รุเทพหาคร​ร​ทาร​ี​ศรีุธา​

​าลเลา​ิ​าจ​พรา​รั​

​ตที่​​ ​10​ ​ ​ ​รุเทพหาคร​ร​ทาร​ี​ศรีุธา​

ารธรร​แลค​า​เจริญ​ใ​ิแ​แถ​ลุ่​แ่้ำ​เจ้าพระา​เิขึ้​่าต่เื่​าา​หลา​ร้​ปี​ ​ ​ซึ่​เชื่​ั​่า​ลุ่ช​ชา​แถ​ลุ่​แ่้ำ​เจ้าพระา​ต​ล่า​ไ้​สรรค์สร้า​คาเจริญ​แล​ารธรร​า​เป็เลา​า​หลา​ร้​ปี​ ​ ​ ​ซึ่​่ที่จะ​สถาปา​รุศรีุธา​ราชธาี​ให่​ั้​ ​ิแ​ริเณ​ลุ่​แ่้ำ​เจ้าพระา​ ​ี​ค​ตั้้า​เื​า​่​ิ​่า​จะ​เป็​ ​ ​เื​ละ​โ้​ ​ ​ ​เื​สุพรรณุรี​ ​เื​โ​ธา​ ​เื​เพชรุรี​ ​แล​เื​ื่ๆ​ ​ี​า​ั​ ​ ​ ​ศู์ลา​้าัฒธรร​ใ​ลุ่​แ่้ำ​เจ้าพระา​ต​ล่า​จะ​ู่​ที่​ลพุรี​ ​ส่​ศู์ลา​ทา​้า​ารเื​ารปคร​ั้​ู่​ที่​ลพุรี​แล​สุพรรณุรี​ ​ ​เหตุ​็​เพราะ​้่า​ใ​เพลา​ั้​รุ​สุโขทั​เริ่​่แ​ล​ทำให้​ลุ่ช​ชาติ​คใ​แถ​ลุ่​แ่้ำ​เจ้าพระา​ที่​ี​ำลั​เข้แข็​ตั้ถิ่ฐา​้าเรื​ขึ้​ส่​พ​ที่​่แ​ที่​ไ่​สาารถ​รำลั​เป็ปึแผ่​็​จะเข้า​า​ู่​ใ​คาปคร​ข​ค​ลุ่​ื่​ผู้ำ​ลุ่​ที่​ี​ำลั​เข้แข็​่า​สาารถ​ตั้​ต​เป็ใหญ่​ใ​ริเณ​ลุ่​แ่้ำ​เจ้าพระา

แค้​ู่ท​หรื​สุพรรณ​ภูิ​เป็​ชุช​ที่ตั้​ู่​ทา​้า​ตะัต​ข​ลุ่​แ่้ำ​เจ้าพระา​ต​ล่า​ ​ ​ ​ซึ่​ศู์ลา​คาเจริญ​ข​แค้​ู่ท​ั้​ู่​ที่​ตัเื​ู่ท​ ​ ​ ​ซึ่​เื่​ครั้​ีต​ั้​าณาจัร​ทาร​ี​ีิทธิพล​เหื​ิแ​แห่​ี้​ ​หลัจาั้​เื​ู่ท​็ไ้​เสื่​ำาจ​แล​ล​คาสำคัญ​ล​แล​เื​สุพรรณุรี​ ​ลั​ี​คาเจริญ​เข้าา​แท

แค้​ละ​โ้​หรื​ลพุรี​เป็​ชุช​โราณ​ ​ตั้ู่​้า​ตะั​ข​แ่้ำ​เจ้าพระา​ต​ล่า​ ​ี​คาเจริญรุ่เรื​ ​ ​ ​โ​ ​ ​*​"​พระา​าฬ​รรณ​ิ​ศราช​"​*​ ​ ​ษัตริ์​ครปฐ​เป็​ผู้สั่​ให้​สร้า​เื​ละ​โ้​ขึ้​ใ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​1002​ ​ ​ ​แต่​ทั้เื​ละ​โ้​ ​ ​ ​ครปฐ​ ​ ​ ​ ​ู่ท​ ​แล​สุพรรณ​ภูิ​ ​ล้แต่​เป็​ส่หึ่​ข​าณาจัร​ทาร​ี​ทั้สิ้​ ​โ​ละ​โ้​ีคาสำคัญ​ใ​ฐาะ​เป็​เื​ลูหล​ทา​้า​ตะั​ข​าณาจัร​ ​ ​แค้​ละ​โ้​ี​คาเจริญ​ทาัฒธรร​แล​เป็​ศู์ลา​ข​พระพุทธศาสา​ ​ ​ ​คาเจริญ​ข​ละ​โ้​แผ่ขา​ ​ครคลุ​ตั้แต่​ริเณ​ปา่า​ไท​ขึ้ไป​ตา​ลุ่้ำ​เจ้าพระา​้า​ตะั​จถึ​ ​เื​ครสรรค์​แล​เื​หริภุญ​ไช​ ​ ​ ​ ​แค้​ละ​โ้​เริ่​รั​ัฒธรร​ฮิู​แล​พระพุทธศาสา​ลัทธิ​หาา​จา​เขร​่าา​ ​โ​เชื่​่า​แค้​ต​ู่​ใต้​ำาจ​ทาารเื​ข​เขร​เพราะ​่ห้าี้​ละ​โ้​เค​ส่​ทูต​ไป​เื​จี​่าส่ำเส​ ​แต่​หลัจา​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​ ​1544​ ​ ​ ​็​ิไ้​ส่​ไป​ี​เล​ ​ ​ ​ ​แค้​ละ​โ้​้า​ราชธาี​ให่​แล​ถู​คุคา​โ​ทัพ​ข​พระเจ้า​โร​ธา​ั​ช่​ ​ษัตริ์​แห่​าณาจัร​พุา​เื่​ครั้​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​1601​ ​ ​เื่​าล​เป็​เช่ั้​พระาราณ์​ษัตริ์​ข​แค้​ละ​โ้​ จึ​่​ไ้​้า​ราชธาี​ให่​าตั​้​ตร​ปาแ่้ำ​ลพุรี​ซึ่​ริเณ​ที่​แ่้ำ​ลพุรี​ไหลา​รรจ​ั​แ่้ำ​เจ้าพระา​ ​ ​ ​เื่​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​ ​1625​ ​ ​แลตั​้​ชื่่า​ ​ ​*​"​รุ​โ​ธา​"​*​ ​ ​ส่​เื​ละ​โ้​เิ​ไ้​เปลี่​ชื่​ให่​เป็​ ​ ​*​"​ลพุรี​"​*​ ​ ​แล​ี​ฐาะ​เป็​เื​ลูหล​ข​รุ​โ​ธา​ ​หรื​แค้​โ​ธา​าตั​้​แต่​ัั้

รุ​โ​ธา​หรื​แค้​โ​ธา​ีำาจ​ปคร​ใ​ิแ​ลุ่​แ่้ำ​เจ้าพระา​ต​ล่า

าร​ถืำเิ​ข​าณาจัร​ุธา​เป็ช่​ที่​าณาจัร​สุโขทั​ซึ่​เป็​าณาจัร​ข​ค​ี​ลุ่​หึ่​ทา​ต​​ข​ลุ่​แ่้ำ​เจ้าพระา​เริ่​เสื่​ำาจ​ล​ตร​ั​รัชาล​พระ​หา​ธรรราชา​ลิ​ไท​แห่​รุ​สุโขทั​ ​ ​ใขณะที่​ิแ​ลุ่​แ่้ำ​เจ้าพระา​ต​ล่า​็​ัค​ี​แค้​ข​ค​ตั้้า​เื​ั่ค​เป็ปึแผ่​ู่​่​แล้​ ​ไ้แ่​ ​ลพุรี​ ​และ​สุพรรณุรี​ ​ซึ่​ต่า​ถู​ร​ให้​เป็​ส่หึ่​ข​าณาจัร​รุศรีุธา​ใที่สุ​เป็​ปัจจั​ที่​สัสุ​ให้าร​สถาปา​รุศรีุธา​ประสคาสำเร็จ

เื่​จุลศัราช​ ​๗​๑​๒​ ​ปีขาล​ ​โทศ​ ​ัศุร์​ ​ขึ้​ ​๖​ ​ค่ำ​ ​เื​ห้า​ ​เลา​ ​๓​ ​าฬิา​ ​๙​ ​าท​ ​ตร​ั​ัศุร์​ที่​ ​๔​ ​ีาค​ ​พ.ศ.​๑​๘​๙​๓​ ​ ​ ​ ​พระเจ้า​ู่ท​ ​ ​หรื​ ​ ​สเ็จ​พระราา​ธิี​ที่​ ​1​ ​ ​ทร​ไ้​สถาปา​ราชธาี​ให่​ขึ้​คื​ ​ ​*​“​รุเทพหาคร​ร​ทาร​ี​ศรีุธา​ ​หาิ​ล​ร​รัต​ราชธาี​ุรี​ร์​”​*​ทร​เป็​ปฐ​ษัตริ์​แล​ราชศ์​ู่ท​ัเป็​ราชศ์​แร​ข​รุศรีุธา​แล​ไ้รั​าร​ถา​พระา​่า​ ​ ​“​ ​*​สเ็จ​พระราา​ธิี​ศรีสุทร​รพิตร​ ​พระเจ้าู่หั​รุเทพหาคร​ร​ทาราี​ศรีุธา​ฯ​”​*​ตั้ู่​ริเณ​ ​ห​โส​​เาะ​เื​ุธา​ ​ซึ่​ี​แ่้ำ​สำคัญ​ไหลผ่า​ ​3​ ​สา​ ​ัไ้แ่​ ​แ่้ำ​เจ้าพระา​ ​แ่้ำ​ลพุรี​ ​แล​แ่้ำ​ป่า​สั​ ​โ​ี​เื​ละ​โ้​ ​เื​สุพรรณุรี​ ​เื​โ​ธา​ ​ ​ ​ร่ื​สร้า​คาเจริญรุ่เรื​ ​ทั้​้า​ารเื​ ​ารปคร​ ​สัคเศรษฐิจ​ ​ัฒธรร​ ​ประเพณี​ ​แลค​า​สัพัธ์​ั​ต่าชาติ​ ​ ​ ​ ​ใ​เพลา​ต่า​ศู์ลา​ทั้​ทา​้า​ารปคร​ ​ัฒธรร​ ​แล​เศรษฐิจ​ จึ​่​ไ้​้า​า​ู่​ ​ ณ​ ​ ​ที่​รุศรีุธา

ั​พระเจ้า​ู่ท​ั้​ไ่ี​หลัฐา​ปราฏ​แ่ชั​่า​พระค์​สืเชื้สา​าจา​ราชศ์​ใ​ ​แล​ี​ถิ่ำเิ​เิ​าจา​ที่ใ​ ​ ​ ​ ​ ​้า​็​่า​ั​่า​พระค์​ั้​ี​ถิ่ำเิ​เิ​าจา​เื​ู่ท​แค้​สุพรรณ​ภูิ​ ​ ​ ​ ​้า​็​่า​ี​ถิ่ำเิ​เิ​าจา​เื​โ​ธา​ ​ริเณ​ปาแ่้ำ​ลพุรี​ซึ่​เป็​เืหล​ข​แค้​ละ​โ้​ ​ ​ ​ ​ ​้า​็​่า​ี​ฐาะ​เป็​พระราชโรส​ข​แค้​ละ​โ้​พระราช​ิา​ข​พระเจ้า​ู่ท​เป็​ษัตริ์​แห่​แค้​ละ​โ้​แล​ไ้​หา​ให้พระ​เจ้า​ู่ท​ไป​ครเื​เพชรุรี​ใ​ฐาะ​เื​ลูหล​ครั้​เื่​พระราช​ิา​สรรคต​ ​ ​ ​พระเจ้า​ู่ท​จึ​เส็จ​ลัา​ครราชสัติ​ใ​แค้​ละ​โ้​แลต​่​า​ไ้​้า​าตั​้​ราชธาี​แห่​ให่​ที่​รุศรีุธา​ ​ ​ ​ ​้า​็​่าแต่​เิ​ั้​พระค์​ครเื​เพชรุรี​ต่า​เส็จ​าป​ค​รเื​โ​ธา​แล​ไ้​ทร​ภิเษสรส​ั​เจ้าหญิ​แห่​แค้​สุพรรณ​ภูิ​ซึ่​็​คื​เื​สุพรรณุรี​ั่​แล​ ​ ​ ​ที่​ล่า่า​พระเจ้า​ู่ท​พพ​ลา​จา​เื​เชีแส​ ​ลา​ที่​เื​ไตร​ตรึษ์​ ​ำแพเพชร​แล้จึ​่​ไ้​พพ​ต่า​ที่​ุธา

โ​ีสา​พ​ระ​เตร​ที่​้าไลจึ​่​ไ้​ผูไตรี​ั​แค้​ใล้เคี​เพื่ให้​ัเิ​คาั่ค​ทาารเื​ ​ทา​้า​ุทธศาสตร์​ ​ารค้าขา​ ​แลต​่า​ชาติ​ประั​เื่​ประาณ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​1890​ ​ ​ ​เื​ู่ท​ประสภั​ธรรชาติ​ ​ลำ้ำ​ตื้เขิ​ขาแคล​้ำจึ​่​เิ​โรคระา​ี​ผู้ค​ล้ตา​เป็ัา​พระเจ้า​ู่ท​จึ​ทร​ทิ้​เื​แล​ทร​พพ​ผู้ค​าส​ร้า​เื​ให่​ที่​ริเณ​ริ​ห​โส​ ​แล้​สถาปา​รุศรีุธา​เป็​ราชธาี​ให่​ ​ ​โเหตุที่​พระค์​ทร​เลื​ทร​เลืตั้​รุศรีุธา​็​้​เหตุ​ปัจจั​ที่่า​ ​ริเณ​ที่ตั้​ั้​ี​คาุสูรณ์​ ​เป็​ู่​ข้า​ ​ู่้ำ​ ​ ​ ​ที่ตั้​ู่​​ที่ราลุ่​แ่้ำ​ ​3​ ​สา​ ​ไ้แ่​ ​แ่้ำ​เจ้าพระา​ ​แ่้ำ​ ​ป่า​สั​ ​และ​แ่้ำ​ลพุรี​ ​เหาะ​แ่​าร​ทำ​เษตรรร​ ​ารประ​ ​ารคาค​ ​และ​ารค้าขา​ ​ ​ ​รุศรีุธา​เป็​ที่ร​ข​สา้ำ​ทุ​สา​ที่​ผ่า​ไป​ั​สุโขทั​ ​คื​ ​แ่้ำ​ั​ ​​ ​่า​เื​ต่าๆ​ ​ข​าณาจัร​สุโขทั​ตั้ู่​​แค้​ทั้​ ​3​ ​ี้​ ​ ​ซึ่​จะ​าร​ั​เป็​แ่้ำ​เจ้าพระา​ ​ไหลผ่า​รุศรีุธา​ ​เพราะฉะั้​ารค้าขา​หรื​ารติ​ต่​ั​ต่าประเทศ​ส่า​ชารุ​ศรีุธา​จะ​ไ้​ทรา​เรื่​่​เส​ ​เพราะ​จำเป็​จะ​ต้​ผ่า​ที่​เื​ี้​่า้​็​ใช้เลา​ใ​าร​เิทา​เื​เื​่า​จะ​ผ่า​รุศรีุธา​ขึ้ไป​ถึ​รุ​สุโขทั​ ​ ​ ​ีทั้​ั​เป็​ศู์ลา​คาค​ทา้ำ​แล​แ่้ำ​เจ้าพระา​เป็​เส้ทา​​สู่​ทะเล​เพื่​ค้าขา​แลติ​ต่​ั​ต่าชาติ​ ​ ​ ​ ​ ​จาี้​ั​ี​คาั่ค​ทา​ุทธศาสตร์​ ​คื​ ​ารป้ั​ารุ​รุข​​ข้าศึ​ ​ซึ่​สภาพ​พื้ที่​เป็​เาะ​ี​แ่้ำ​และ​ลำคล​ล้ร​ ​ใ​ฤู​้ำหลา​้ำ​จะ​ท่​ภา​ข้าศึ​ไ่​สาารถ​ตั้​ทัพ​ต่ไป​ไ้​ ​ ​ ​าร​สถาปา​รุศรีุธา​เป็​ราชธาี​ั้​็ไ้​ประจเหาะ​เป็เลา​ที่​าณาจัร​สุโขทั​เสื่​ำาจ​ ​แล​าณาจัร​ข​พระเจ้า​ชั​ร​ั​ที่​ ​7​ ​สรรคต​้​ั​่​เ​ ​ ​ ​ ​จาี้​พระหาษัตริ์​ั​ีพ​ระ​ปรีชาสาารถ​ ​แล​ี​ำลั​ทหาร​ที่​ี​ ​ประชาช​าศั​ใ​ริเณ​พระคร​เป็ัา​เื่า​เิ​สครา​สาารถ​เรี​เณฑ์​ไพร่พล​ไ้​ทัที​ ​ ​ ​รุศรีุธา​ีทรั​พา​รา​ ​ป่าไ้​ ​สัต์ป่า​ ​แร่ธาตุ​ ​แล​แหล่้ำ​ที่​ุสูรณ์​ ​ ​ ​เื​สุพรรณุรี​ ​เื​ละ​โ้​ ​ร่ื​รั​เป็​าณาจัร​ที่​ีำาจ​เข้แข็​ไ้

พระเจ้า​ู่ท​ีพ​ระ​ประสค์​ที่จะ​ขาำาจ​ไป​ั​เขร​เื่จา​เขร​เป็​หาำาจ​ใ​ภูิภาค​า​่​ ​ี​าณาจัร​ตั้ู่​ทา​ภาค​ตะั​ข​ุธา​ทำให้เิ​คาหาระแ​ิ​ปลภั​พระค์จึ​่​ไ้​ส่​ทัพ​ุธา​ไป​ตี​เขร​ถึ​ ​ ​2​ ​ ​ครั้​ครา​ ​ ​ ​โที่​ใ​ครั้​ที่​ ​1​ ​ ​ใ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​1895​ ​ ​ทร​ให้พระ​ราเศ​ร​ ​พระราชโรส​ไป​ตี​แต่​็​ิสำ​เร็จ​ ​ ​ ​ ​แลค​รั้​ที่​ ​2​ ​ ​ ​ใ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​1896​ ​ ​ั้​ทร​ให้​ขุหล​พะ​ั่​ไป​แลตี​ไ้​สำเร็จ​เป็​เหตุ​ทำให้​เขร​เสื่​ำาจ​ล​ต้​้า​เืหล​หี​ ​ ​ จึ​่​ไ้​าต้​พราหณ์​ใ​ราชสำั​เขร​าั​​รุ​ศรีุธา​เป็ผล​ให้​เิ​าร​แพร่หลา​ ​ศิลปัฒธรร​เขร

จาี้​พระเจ้า​ู่ท​ั​ไ้​ทร​ส่​ทัพ​ุธา​ไป​ตีเื​สรรค์​ซึ่​เป็​เื​ห้า​่า​ข​สุโขทั​ไ้​ไ้​ใ​ ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​1900​ ​ ​แต่​พระา​ลิ​ไท​ษัตริ์​สุโขทั​ไ้​ส่​ทูต​า​เจรจา​ข​คื​คาสัพัธ์​ระห่า​าณาจัร​ทั้สจึ​่​ั​ำเิ​ไป​้ี​ ​ ​ ​ใ​รัชาล​สเ็จ​พระร​ราชาธิราช​ที่​ ​1​ ​หรื​ขุหล​พะ​ั่​ั้​ไ้​​ทัพ​ไป​ตี​าณาจัร​สุโขทั​หลาครั้​ ​ใ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​1921​ ​็ไ้​เข้า​ึ​เื​ำแพเพชร​เื​ห้า​่า​ข​าณาจัร​สุโขทั​ ​ ​พระา​ไส​ลื​ไท​ษัตริ์​สุโขทัจึ​่​ต้​​่้​ิคิ​ต่สู้​ทำให้​ุธา​ีำาจ​เหื​าณาจัร​สุโขทั​ตั้แต่​ัั้​โ​ิ​ให้​สุโขทั​ปคร​ตเ​ใ​ฐาะ​ประเทศราช​ ​ ​ ​จจระทั่​ใ​รัชาล​สเ็จ​พระคริ​ทรา​ธิ​ราช​ไ้​เส็จ​ขึ้​า​ไล่เลี่​ปัญหา​ารแ่ชิ​ราชสัติ​ระห่า​พระราชศ์​ข​สุโขทั​้ั​ ​ ​ใ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​1962​ ​ ​จ​เหตุารณ์​ุติ​้ี​ใ​รัชาล​ี้​สุโขทั​ั​ุธา​ไ้​ี​คาสัพัธ์​แ่แฟ้​ั​าขึ้​เื่ี​าร​ภิเษสรส​ระห่า​เจ้า​สา​พระา​พระ​โรส​แห่​รุศรีุธา​ั​พระ​ธิา​แห่​รุ​สุโขทั​ ​ ​ ​ต่า​ใ​รัชาล​พระร​ราชาธิราช​ ​ที่​ ​2​ ​หรื​สเ็จ​เจ้า​สา​พระา​ ​ ​โปร​ให้พระ​ราช​โรส​พระ​ราเศ​ร​ ​ ​ ​ซึ่​ใ​าล​ต่า​ไ้​ขึ้​ครราช์​เป็​สเ็จ​พระร​ไตรโล​าถ​ั้​ ​ ​ ​ใ​ฐาะ​ที่​ทร​ี​เชื้สา​สุโขทั​ ​ขึ้​ปคร​าณาจัร​สุโขทั​ ​โ​ี​ศู์ลา​ู่​ที่​พิษณุโล​ ​ ​ ​เป็ผล​ให้​สุโขทั​ลาเป็​ส่หึ่​ข​าณาจัร​ุธา​ตั้แต่​ ​ ​ ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​1983​ ​เป็ต้า

าร​ขาาณาเขต​ี้​ปราฏ​่า​พญา​ประเทศราช​ทั้​ ​๑​๖​ ​หัเื​ ​ไ้า​ถาัค​ไ้แ่​ ​ะละา​(​ิแ​แหล​ลาู​)​ ​ชา​(​ิแ​ลา​หล​พระ​า​)​ ​ตะ​า​ศรี​ ​ครศรีธรรราช​ ​ทา​ ​เาะ​ตะ​ะ​ ​เาะ​ลำ​เลิ​ ​สขลา​ ​จัทู​รณ​์​ ​พิษณุโล​ ​สุโขทั​ ​พิชั​ ​สรรคโล​ ​พิจิตร​ ​ำแพเพชร​ ​แล​ครสรรค์

าร​ขา​ิแ​ให้​้าขา​ทำให้​เป็​ศู์ลา​ำาจ​ทาารเื​ ​ ​ ​าณาจัร​ุธา​ไ้​ขา​ิแ​​ไป​่า้าขา​ครคลุ​พื้ที่​ใ​เขต​ที่ราลุ่​แ่้ำ​เจ้าพระา​ ​ทั้​ต​​และ​ต​ล่า​ ​ลาเป็​าณาจัร​ที่​เข้แข็​ที่สุ​ ​แล​ั​เป็​ศู์ลา​แห่​ำาจ​ทาารเื​่าแท้จริ​ ​ ​ ​โ​ี​าณาเขต​ ​ทิศเหื​ ​จร​าณาจัร​ล้า​า​แล​สุโขทั​ ​ ​ ​ ​ต่า​สุโขทั​ถู​ผ​ให้​เป็​ส่หึ่​ข​ุธา​ใขณะที่​าณาจัร​ล้า​า​ต​ู่​ใต้​ำาจ​ข​รุศรีุธา​แล​พ่า​สลั​ั​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ทิศตะั​ ​จร​าณาจัร​เขร​ซึ่​า​สั​ต้​ตเป็​ประเทศราช​แลา​สั​็​แข็เื​เป็ิสระ​ไ่​ขึ้​ตร​ต่​ ​ ​ ​ ​ ​ทิศตะัเฉีเหื​ ​จร​าณาจัร​ล้า​ช้า​ ​ซึ่​เป็​าณาจัร​ข​ชชาติ​ลา​ี​คาเข้แข็​ทาารเื​ร​จา​ุธา​แล​ี​คาสัพัธ์​ที่​ี​ต่ั​ ​ ​ ​ ​ทิศตะัต​ ​ุธา​ีำาจ​ครคร​าณาจัร​ญ​แถ​เื​ห​สา​ี​ ​ ​ ​เื​เาะ​ตะ​ะ​ ​ ​ ​เื​ทา​ ​ ​ ​เื​ตะ​า​ศรี​ ​แล​เื​ะ​ริ​ ​ ​ ​ทิศใต้​ ​ุธา​ีำาจ​เหื​แค้​ครศรีธรรราช​แล​หัเื​ะลา​ู​า​เื​ ​ิ​่า​จะ​เป็​ ​ ​ ​เื​ปัตตาี​ ​ ​ ​ ​เื​ลัตั​ ​ ​ ​แล​เื​ไทรุรี

สเ็จ​พระราา​ธิี​ที่​ ​๑​ ​ทร​สถาปา​ ​พระารา​แห่​แร​ขึ้​ ​ ​คื​ ​ั​พุท​ไธ​ศรร์​ ​ซึ่​ีพ​ระ​ปราค์​เป็​ประธา​หลั​ขั​ ​ตา​คาใ​พระราชพศาาร​่า

̏​ศัราช​ไ้​ ​๗​๑​๕​ ​ปีะเส็​เญ​ศ​ ​ั​พฤหัสี​ ​เื​ ​๔​ ​ขึ้​ ​๑​ ​ค่ำ​ ​เพลา​เช้า​ ​๒​ ​าฬิา​ ​๕​ ​าท​ ​ทรพระ​รุณา​ตรัส​่า​ ​ที่​พระตำหั​เี​เหล็​ั้​ ​ให้​สถาปา​พระ​ิหาร​ ​พระหาธาตุ​เป็​พระารา​ ​แล้​ให้​า​ชื่​ั​พุท​ไธ​ศรร์

ต่า​พระราชพศาาร​่า​โปร​ให้​ขุ​ศพ​เจ้า​แ้​เจ้า​ไท​หรื​พระา​แ้พระ​า​ไท​ที่​​หิาตโรค​ตา​ั้​เป็​เจ้า​เขร​ชั้​รัชทาาท​ซึ่​พระเจ้า​ู่ท​ไ้​ทร​ำา​ไ้​เป็ตั​จำำ​เพื่​ประั​คาภัี​ข​เขร​ ​เจ้า​แ้​เจ้า​ไท​เป็​หิาตโรค​ตา​ ​จึ​ต้​ฝัศพ​ไ้​หลา​ปี่​ที่จะ​ขุ​ขึ้​า​เผา​ตา​คติ​คาเชื่ถื​ ​ขึ้​าถ​า​พระ​เพลิ​ ​จาั้​ให้​สถาปา​ ​พระารา​ขึ้​ริเณ​ั้​เรี่า​ ​ ​ ​ั​ป่า​แ้​ ​ ​ซึ่​เชื่​ั​่า​คื​ริเณ​ั​ใหญ่​ชัคล​ ​จาั้​ั​ทร​สร้า​ั​ห้า​ ​พระธาตุ​ ​ั​ราช​ูรณะ​ ​แล​ั​เิ​ขึ้

ใ​รัชาล​ข​พระค์​ั​ี​า​รรณคี​ชิ้​สำคัญ​คื​ ​ลิลิต​โาร​แช่้ำ​ ​ซึ่​เป็​รรณคี​สั​ุธา​ตต้​ที่​่​คาสืเื่​ข​รรณคี​ใ​ลุ่้ำ​ภาค​ลา​ ​ ​ที่​ผสา​ั​คาเชื่​ท้ถิ่​ ​ลิลิต​โาร​แช่้ำ​หรื​โาร​แช่้ำ​เป็​รรณคี​สำหรั​พระราชพิธี​ถื้ำ​พระ​พิพัฒ์​สัจจา​ ​เพื่​สร้า​คาชธรร​ ​ ​แลาร​แส​คาจรัภัี​ต่​ค์​พระหาษัตริ์​ ​ลัษณะ​าร​ประพัธ์​ประ​โคล​ห้า​ ​แล​ร่า​ ​ี​ศัพท์​ภาษาไท​ ​าลี​สัสฤต​ ​แล​เขร​ป​ู่​ ​เื้หา​เป็าร​สุี​เทพ​ ​แช่​ผู้​ที่​ไ่​จรัภัี​ ​แล​ให้พร​ผู้​ที่​จรัภัี

ั​เื่จา​ี​แ่้ำ​สาสา​ ​คื​ ​แ่้ำ​เจ้าพระา​ ​แ่้ำ​ป่า​สั​ ​และ​แ่้ำ​ลพุรี​ ​ไหลา​รรจ​ ​คคุ​เส้ทา​คาค​ทา้ำ​ข​้าเื​ที่ู่​เหื​ขึ้ไป​ที่จะ​​สู่​ทะเล​ ​สเ็จ​พระเจ้า​ู่ท​ทร​ำ​ลัษณะ​ารปคร​ทั้​ข​ไท​ ​โเฉพาะ่าิ่​ข​รุ​สุโขทั​ ​และ​ข​ข​ ​าป​ระ​ุต์​ใช้ั​รุศรีุธา

ใ​ช่ต้​รัชาล​ั้​จา​สเ็จ​พระราา​ธิี​ที่​ ​๑​ ​จะ​ทร​ทำสครา​เพื่​ขา​พระราช​าณาเขต​ ​และ​สร้า​คา​เป็ปึแผ่​ให้​แ่​าณาจัร​แล้​ ​ั​ทร​ตราฏ​หา​ต่าๆ​ ​ขึ้​เพื่​รัษา​คาสเรีร้​ภาใ​ี​หลา​ฉั​ ​คื​ ​พระ​ัาร​ลัษณะ​พา​ ​ ​ ​ ​ ​พระ​ัาร​ลัษณะ​าญา​หล​ ​ ​ ​ ​พระ​ัาร​ลัษณะ​รั​ฟ้​ ​ ​ ​พระ​ัาร​ลัษณะ​ลัพา​ ​ ​ ​ ​พระ​ัาร​ลัษณะ​าญา​ราษฎร์​ ​ ​ ​ ​พระ​ัาร​ลัษณะ​โจร​ ​พระ​ัาร​ลัษณะ​เ็เสร็จ​ ​ ​ ​ ​ ​พระ​ัาร​ลัษณะ​ผัเี​ ​ ​ ​ ​ ​ ​ฎหา​เหล่าี้​เป็​ที่า​ข​ระารุติธรร​ที่​สร้า​คาส​สุข​ให้​แ่​าณาประชาราษฎร์​ไ้​เป็​่าี

สเ็จ​พระเจ้า​ู่ท​ทร​ครราช์​ไ้​ ​๒​๐​ ​ปี​ ​เส็จ​สรรคต​ ​เื่​จุลศัราช​ ​๗​๓​๑​ ​ปีระา​เ​ศ​ ​ตร​ั​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​๑​๙​๑​๒​ ​พระชาุ​ไ้​ ​๕​๕​ ​พรรษา​ ​ ​จาั้​พระ​ราเศ​ร​ผู้​เป็​โรส​จึ​ไ้​ขึ้​ครราช์​สัติ​ต่​ ​ ​ ​ตั้แต่​ั้​เป็ต้า​รุศรีุธา​็​ี​แต่​คาเจริญรุ่เรื​ ​ ​แ้​จะ​ีส​ค​รา​า​ล้ำ​รา​้า​แต่​็​ิ​ถื่า​ร้าแร​จถึ​รัชสั​ข​สเ็จ​พระรา​ราชาธิราช​ ​จึ​ถืเป็​ั​สิ้สุ​ราชศ์​ู่ท​่าแท้จริ​หลัจาที่​แ่ชิ​และ​ผลัเปลี่​ั​คร​ราช​ัลลัค์​ั​ราชศ์​สุพรรณ​ภูิ​าถึ​สครั​้​สครา

จระทั่​ใ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​2106​ ​ ​ ​พระเจ้า​ุ​เร​​ทร​ส่​เครื่​ราช​รรณาาร​าถ​า​สเ็จ​พระหาจัรพรริ​ ​ ​พระหาษัตริ์​แห่​ราชศ์​สุพรรณ​ภูิ​ซึ่​เป็​ราชศ์​ที่​ ​ ​2​ ​ ​แห่​รุศรีุธา​ ​ ​เพื่​ทูล​ข​ ​ช้าเผื​ ​2​ ​ช้า​ ​เื่จา​รุศรีุธา​ใขณะั้​ี​ช้าเผื​ู่​ทั้ห​ ​7​ ​ช้า​ ​ฝ่า​ขุา​จึ​ี​คาเห็​เป็​ส​ฝ่า​ฝ่า​หึ่​ต้าร​ให้​ส่​ช้าเผื​ไป​ถา​แ่​พระเจ้า​ุ​เร​​เพื่​หลีเลี่​สครา​ส่​ี​ฝ่า​ัไ้แ่​พระ​ราเศ​ร​ ​ ​ ​พระา​จัรี​ ​ ​ ​พระ​สุทรส​ค​รา​ ​ ​ ​ิ​เห็้​ั​าร​ส่​ช้าเผื​ไป​เื่จา​จะ​เป็าร​่ข้​ให้​ห​สา​ี​ ​ ​ ​ ​ใที่สุ​สเ็จ​พระหาจัรพรริ​็​ทร​ีพ​ระ​ร​ราชโาร​ไ่​ประทา​ช้าเผื​ ​แล้​ีพ​ระ​ราชสาส์​ตลั​ไป​่า

"​ช้าเผื​่​เิ​สำหรั​ุญารี​ข​พระเจ้าแผ่ิ​ผู้​เป็เจ้าข​ ​เื่​พระเจ้า​ห​สา​ี​ไ้​ำเพ็ญ​ธรร​ให้​ไพูรณ์​คจะ​ไ้​ช้าเผื​าสู่​ารี​เป็​ั่ค​่า​ไ้​ทร​ิต​เล​"

แล​รัสั่​ให้​เตรี​ไพร่พล​พร้​รัศึ​่าเข้แข็​ทา​ฝ่า​พระเจ้า​ุ​เร​​ไ้​ทัพ​รพล​ที่​เื​เาะ​ตะ​ะ​ ​ ​ ​จั​ทัพ​ใหญ่​​ ​เป็​ ​5​ ​ทัพ​ ​ี​เจ้าเื​เชีให่​คคุ​เรื​เสี​ ​ล่​ลา​ถึ​เื​ตา​ ​ร​ไพล่​พล​เป็​จำ​ประาณ​ ​500,000​ ​ค​ ​ส่​ทา​ุธา​ไ้​เตรี​พล​พร้​ร​และ​เรืร​จำา​ ​เพื่​ป้ั​าร​โจตี​จา​ทัพ​หล​ข​ห​สา​ีทา​​่า​เจี์​สา​ค์​ ​ ​ ​แต่​เหตุารณ์​ิ​เป็​ัที่​คา​ไ้​ ​ทัพ​พ่า​ลั​ทัพ​าทา​​่า​แ่​ละ​เา​ ​แล​เข้า​ตี​ำแพเพชร​จ​ชะ​ ​ ​ ​แล้​แ​ทัพ​ไป​ตีสุ​โข​ทั​เื่้​ทา​สุโขทั​ี​ำลั​้่า​า​แต่​็​สู้ร​่า​เต็คาสาารถ​ ​ ​ ​แต่​ท้าที่สุ​็​ถู​พ่า​ึ​เื​ไ้​สำเร็จ​ ​จาั้​พ่า​จึ​ล้​เื​พิษณุโล​ ​ ​ ​ ​ ​พระ​หา​ธรรราชา​็​ต่สู้​เป็​สาารถ​เช่ั​แต่​เิ​ไข้ทรพิษ​ขึ้​ใ​เื​แล​เสีาหาร​็​ห​จึ​จำ​ ​ ​ ​ ​หลัจาที่​พ่า​ไ้​หัเื​ฝ่า​เหื​แล้จึ​ัคั​ให้พระ​หา​ธรรราชา​และ​เจ้าเื​ถื้ำ​ระทำ​สัต์​ให้​ู่​ใต้​ัคั​ข​พ่า​พร้ทั้​สั่​ให้​ทัพ​ตา​ลา​เพื่​ตี​รุศรีุธา​้

ใ​เลา​ต่า​ทัพ​พ่า​็​​าป​ระ​ชิ​เขตเืใ​้ล​ทุ่​ลุ​พลี​พระหาจัรพรริ​ทร​ให้​ทัพ​ ​ ​ ​ทัพเรื​ ​ ​ ​ระ​ิ​ใส่​พ่า​เป็​สาารถ​แต่​สู่​ิไ้จึ​่​ถ​ทา​พ่าจึ​่​ึ​ไ้​ป้​พระา​จัรี​ ​ ​ ​ ​ป้​จำปา​ ​ ​ ​ป้​พระา​หา​เสา​ ​ ​ ​แล้​ล้​รุศรีุธา​ู่า​ ​พระหาจัรพรริ​ทร​เห็​่า​พ่า​ี​ำลั​า​าร​ที่จะ​​ไปร​เพื่​เาชั​คจะ​า​ัจึ​่​ทร​สั่​ให้​เรืร​ำ​ปืใหญ่​ล่​ไป​ิ​ทหาร​พ่า​เป็าร​ถ่เลา​ให้​เสีาหาร​ห​หรื​เข้า​ฤู​้ำหลา​พ่า​คจะ​ถ​ไป​เ​ ​ ​ ​แต่​พ่า​ไ้​เตรี​เรืร​แล​ปืใหญ่​า​จำา​ิ​ใส่​เรืร​ไท​พั​เสีหา​ห​แล้​ตั้​ปืใหญ่​ิ​เข้าา​ใ​พระคร​ทุั​ถู​ชา้า​ล้ตา​ ​ ​ ​้าเรื​ ​ั​ ​เสีหา​า​ ​ ​ ​ทา​พระเจ้า​ุ​เร​จึ​่​ี​พระราช​สาส์​า​่า​ ​ ​ ​จะ​ร​ต่ไป​หรื​​เป็​ไตรี​ ​ ​ ​ ​เื่้​ทา​ไท​เสีเปรี​า​พระหาจัรพรริจึ​่​ทร​​เป็​ไตรี​ ​ ​ ​ทำให้​ฝ่า​ไท​ต้​เสี​ช้าเผื​จา​ ​2​ ​ช้า​ ​เป็​ ​4​ ​ช้า​ ​และ​ทุปี​ต้​ส่​ช้า​ให้​ ​30​ ​เชื​ ​พร้​เิ​ ​300​ ​ชั่​ ​จัตั​พระา​จัรี​ ​ไป​เป็ตั​ประั​ ​ ​ ​จาี้​ั​จะ​ข​เ็ภาษี​าร​จา​เื​ะ​ริ​ที่​ขึ้ั​ไท​ี้​ ​ ​ ​ ​โ​ี​าร​เจรจา​ขึ้​ริเณ​สถาที่​ประทั​ชั่ครา​ระห่า​ั​พระ​เรุ​สาธิาร​รา​ั​ัหัศ​าาส​ ​ ​ ​ ​โ​สเ็จ​พระหาจัรพรริ​ทร​ต่ร​ขิ​แ​ข​ุธา​ทั้ห​ที่​พระเจ้า​ุ​เร​​ึ​ไ้​คื​ ​ ​ ​ ​พระเจ้า​ุ​เร​​็​ถา​คื​แต่​โี​ ​ ​ ​ ​ขณะั้​สเ็จ​พระ​เรศร​ทรพระ​ช​าุ​ไ้​ ​9​ ​พรรษา​ถู​ำ​เส็จ​ไป​ประทั​ที่​รุ​ห​สา​ี​เพื่​เป็​ค์​ประั​้​จาั้​พ่า​็​ถลั​ไป​ห​สา​ี

ถึแ้่า​พ่า​จะ​ไ้รั​ประโช์​จา​ข้ตล​ัี้​ ​แต่​พระเจ้า​ุ​เร​​ั​ิท​ร​ประสคาสำเร็จ​ใ​าร​ไ้​รุศรีุธา​เป็​เื​ประเทศราช​ ​ ​ ​ัั้​พระเจ้า​ุ​เร​​จึ​ทร​พาา​ำริ​หาิ​ธี​ใ​าร​เาชะ​รุศรีุธา​ ​่ที่จะ​าร​ี​ค​รั้​หึ่

ต่า​พระ​หา​ธรรราชา​ทร​แสท่าที​ฝัใฝ่​พ่า​ตั้แต่​ระะหลั​สครา​ช้าเผื​แล้​ ​โ​ทร​ิ​ส่​ำลัห​ทาร​ไป​ช่​พระเจ้า​ุ​เร​​ล้​เื​เชีให่​ตาที่​ติต่​า​ ​ ​ ​าร​เา​พระทั​ห่า​เช่ี้​เป็าร​ั่ท​คาั่ค​ข​ประเทศ​ ​ ​ ​ ​รา​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​2108​ ​พระ​หา​ธรรราชา​ทร​ส่ข่า​เรื่​าร​พระราชทา​พระ​เทพ​ษัตรี​ ​ ​ ​แ่​พระเจ้า​ไช​เชษฐา​ธิ​ราช​ที่​ ​ ​1​ ​ ​ ​แห่​ราชาณาจัร​ล้า​ช้า​ ​ ​ ​แต่​ถู​ทัพ​พ่า​ั​ชิ​ตั​ไป​ลาทา​ทำให้​าร​ระ​ชั​คาสัพัธ์​ระห่า​ุธา​ั​ล้า​ช้า​ล้เหล​ล

สเ็จ​พระหาจัรพรริ​ทร​ทรา​็​ทร​เสี​พระทัจึ​่​เส็จ​ไป​ประทั​ที่​ัหลั​ ​ ​ ​ให้พระ​หิ​ทร​์​พระ​โรส​่าราชาร​แท​เื่​พระชาุ​ประาณ​ ​59​ ​พรรษา​ ​ ​ ​ ​ต่า​ไ้​เส็จ​​ผช​ใ​ ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​2109​ ​โ​ี​ข้าราชาร​ช​้​จำา​ ​โ​พระ​หิ​ทร​์​พระราชโรส​ทร​ไ้​่าราชาร​แท​ต่า​ทร​ีเรื่​ิแหแคลใจ​ั​พระ​หา​ธรรราชา​จ​เิ​คาร้าฉา​ระห่า​พิษณุโล​ั​รุศรีุธา​เื่จา​พระค์​สค​พระ​ไช​เชษฐา​ษัตริ์​แห่​าณาจัร​ล้า​ช้า​ทัพ​ไป​ตีเื​พิษณุโล​เพื่​ำจั​พระ​หา​ธรรราชา​ ​ ​ ​ ​จ​พระค์​ิ​าจ​รั้​ราชาร​แผ่ิ​จึ​ทูล​เชิญ​ให้​สเ็จ​พระหาจัรพรริ​ลาผช​หลัจาที่​ผช​ไ้​ไ่า​ ​แล้​ลัา​่าราชาร​ตาเิ

ต่า​ ​พระ​หา​ธรรราชา​เส็จ​ไป​เฝ้า​พระเจ้า​ุ​เร​​ใ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​2108​ ​โ​ทร​ล่าโทษ​่า​ุธา​าแผ​ำจั​พระค์​ ​พระเจ้า​ุ​เร​​จึ​ให้พระ​หา​ธรรราชา​เป็​เจ้าเื​ประเทศราช​ ​ทรพระ​า​่า​ ​ ​ ​ ​พระ​ศรี​สรรเพชญ​์​ ​เจ้าฟ้า​พิษณุโล​ ​หรื​ ​เจ้าฟ้า​ส​แค​ ​ ​ ​ ​ั​ู่​ใ​ฐาะ​ฏ​ต่​าณาจัร​ุธา​ ​ ​ ​พระหาจัรพรริ​ั​พระ​หิ​ทร​์​เส็จ​ขึ้ไป​เื​พิษณุโล​ใขณะที่​พระ​หา​ธรรราชา​เส็จ​ไป​ห​สา​ี​แล้​ำพระ​ิสุทธิ​ษัตรี​พร้้​พระเา​ทศ​รถ​า​ู่​ที่​รุศรีุธา​เื่​พระ​หา​ธรรราชา​ทรา​เรื่​จึ​ให้​ไป​เข้าั​ห​สา​ี​่าเปิเผ​ ​ ​ ​ ​ ​ถึแ้่า​สเ็จ​พระหาจัรพรริ​จะ​ทร​ำพระ​ชาา​ ​พระ​โรส​และ​พระ​ธิา​ข​พระ​หา​ธรรราชา​ลา​ั​ุธา​ ​ ​ ​โ​หั​่า​พระ​หา​ธรรราชา​จะ​ไ่​ทร​ล้า​ำเิาร​ใ​ ​ๆ​ ​ต่รุ​ศรีุธา​แต่​็​ารณ์​ิไ้​เป็​เช่ั้​เื่​พระ​หา​ธรรราชา​เื่​ทรา​่า​พระ​ัครชาา​และ​โรส​ธิา​ถูจั​เป็​ค์​ประั​็​ทร​ิต​ิ่ั​ ​แล้​รี​ส่​สาส์​ไป​ั​พระเจ้า​ุ​เร​​ให้​ทัพ​าตี​รุศรีุธา

่​าร​เสี​รุ​ ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​2112​ ​พระ​หา​ธรรราชา​ไ้​ทร​ส่​ทัพ​าร​่​ล​้​​รุศรีุธา​ร่ั​ทัพ​ใหญ่​ข​พระเจ้า​ุ​เร​​้​ ​และ​ไ้​ปฏิัติห้าที่​สำคัญ​ใ​ทัพ​พ่า​้​แล​ใ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​2112​ ​พระเจ้า​ไช​เชษฐา​ธิ​ราช​ที่​ ​1​ ​แห่​ล้า​ช้าทร​ส่​ทัพ​เข้า​ช่เหลื​รุศรีุธา​ ​ ​ ​พระ​หา​ธรรราชา​็​ทร​ปล​เสาร​ล​ให้​ทัพ​ล้า​ช้า​ำ​ทัพ​ผ่า​ริเณ​ที่​ทหาร​พ่า​ค​ั​ู่​ ​ทัพ​ล้า​ช้า​จึ​แต​พ่า​ลั​ไป

สเ็จ​พระหาจัรพรริ​ทร​ให้​เตรีาร​ป้ั​้าเื​เพิ่เติ​ิ​่า​จะ​เป็าร​สร้า​ป้​และ​ห​ร​เพิ่เติ​ ​โ​ห​ร​ู่​ห่า​ั​ห​ละ​ ​40​ ​เตร​ ​รทั้​เสริ​ำแพ​ให้​แข็แร่​ขึ้​ ​ ​จั​ปืใหญ่​ไ้​ตา​ำแพเื​เป็​จำา​ ​โ​ห่า​ั​เพี​ระ​ละ​ ​10​ ​เตร​ ​ ​โปร​ให้​สร้า​แ​ำแพ​ขึ้​ให่​โ​ให้​ชิ​ั​คูเื​ทุ​้า​ ​ ​ ​ให้​สร้า​ห​ร​ไ้​ลา​ลำ้ำ​ที่​เป็​คูเื​แล้​เา​ปืใหญ่​ติตั้​ไ้​​ั้

พระเจ้า​ุ​เร​​ทร​ำ​ทัพ​เข้า​รุรา​รุศรีุธา​ใ​เื​ตุลาค​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​ ​ ​2111​ ​ ​​เข้าา​ทา​่า​แ่​ละ​เา​ ​เื​ตา​ ​รทั้ห​ ​7​ ​ทัพ​ ​ประ้​พระ​หา​ุปราชา​ ​ ​ ​เจ้าเื​แปร​ ​ ​ ​เจ้าเื​ต​ู​ ​ ​ ​ ​เจ้าเื​ั​ะ​ ​ ​ ​ ​เจ้าเื​เชีให่​ ​ ​ ​ ​แล​เชี​ตุ​ ​ ​ ​ ​เข้าา​ทา​เื​ำแพ​เพช​ ​ ​ ​ ​โ​ไ้​เณฑ์​หัเื​ทาเหื​รทั้​เื​พิษณุโล​าร​่​สครา​้​ร​จำ​ไ้​่า​ ​500,000​ ​า​ ​ ​ทัพ​ลา​ถึ​พระคร​ใ​เื​ธัาค​ปี​เีั​ ​ ​ ​โ​ให้พระ​หา​ธรรราชา​เป็​หลั​ูแล​คลั​เสี​ ​ ​ ​ทัพ​พระเจ้า​ุ​เร​​็​ตั้ค่า​ราล้​พระคร​ู่​ไ่​ห่า​าร​ตั้​รั​ภาใ​พระคร​ส่ผล​ให้​ี​าร​ระ​ิปื​ใหญ่​ข​ข้าศึ​ทำลา​าคาร้าเรื​ู่​ตล​ทำให้​ไ้รั​คาเสีหา​่าา

ฝ่า​รุศรีุธา​เื่​ทรา​่า​หัเื​ทาเหื​เป็​ข​พ่า​แล้จึ​่​เตรี​ร​ ​ ​ ​ู่​ที่​พระคร​ำ​ปื​าราณ์​สัหาร​ิ​ไป​ั​ทัพ​พระเจ้า​ห​สา​ีที​่​ตั้ู่​ริเณ​ทุ่​ลุ​พลี​ถู​ทหาร​ ​ ​ช้า​ ​ ​้า​ล้ตา​จำา​พ่าจึ​่​ถทัพ​าตั​้​ที่​้า​พราหณ์​ให้​พ้​ทา​ปื​ ​แล้​พระเจ้า​ห​สา​ี​จึ​เรี​ประชุ​ารศึ​ ​พระ​หา​ ​ุปราช​เห็สคร​ให้​ทัพ​เข้า​ตี​ไท​ทุ​้า​เพราะ​ี​ำลั​า่า​ ​แต่​พระเจ้า​ห​สา​ี​ไ่เห็้​เพราะ​รุศรีุธา​ีทำ​เล​ีี​้ำ​ล้ร​ ​จึ​สั่​ให้​ตี​เฉพาะ​้า​ตะั​เพราะ​คูเื​แค​ที่สุ​ ​ ​ ​พ่า​พาา​จะ​ทำ​สะพา​ข้า​คูเื​โ​ำ​ิ​าถ​เป็​สะพา​ ​ ​ ​ ​พระ​หาเทพ​า​รัษา​่า​่า​เต็​สาารถ​โ​ให้​ทหาร​ไท​ใช้​ปื​ิ​ทหาร​พ่า​ที่​ขิ​ถ​เป็​สะพา​เข้าา​ ​ทำให้​พ่า​ล้ตา​จำา​จึ​ถ​ข้า​คู​ลั​ไป

พระเจ้า​ุ​เร​​ทร​พาา​โจตี​ู่า​จถึ​เื​เษา​ ​ ​ ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​2112​ ​ ​็​ั​ไ่ไ้​รุศรีุธา​ีทั้​ั​สูญเสี​ำลั​พล​เป็​จำา​ ​ ​ ​พระค์​ทร​พาา​เปลี่​ที่ตั้​ค่า​ู่​หลา​ระะ​ ​โ​ใ​ภาหลั​ทร​้า​ค่า​เข้าไป​ใล้​ำแพเื​จ​ทำให้​สูญเสี​พล​่า​า​ระ​ห่า​ารสครา​สเ็จ​พระหาจัรพรริ​ประชร​และ​สรรคต​ใ​เลา​ต่า​ ​ ​ ​ ​สเ็จ​พระ​หิ​ทร​์​ขึ้​คร​ราช​และ​ทร​ัญชาาร​ร​แท

พระ​หา​ธรรราชา​ทร​แะ​่า​พระา​รา​เป็​แ่ทัพ​สำคัญ​หา​ไ้ตั​าา​รึ​พระคร​จั​สำเร็จ​ ​จึ​ีสา​ส​์​าถึ​พระ​ัครชาา​่า

"​*...​ารศึ​เิ​จา​พระา​รา​ที่​ุ​ให้​พี่้​ต้​ทะเลาะ​ั​ ​ ​ ​ถ้า​ส่ตั​พระา​รา​า​ ​ให้พระ​เจ้า​ห​สา​ี​จะ​​เป็​ไตรี​...*​"

สเ็จ​พระ​หิ​ทร​์​ฯ​ทร​่า​สาส์​แล้​ปรึษา​ั​ข้าราชาร​ต่าๆ​จึ​เห็สคร​สศึ​เพราะ​ผู้ค​ล้ตา​ั​า​แล้​สเ็จ​พระ​หิ​ทร​์​ฯ​ี​รัสั่​ให้​ส่​พระสัฆราช​​ไป​เจรจา​แล​ส่ตั​พระา​รา​ให้พระ​เจ้า​ุ​เร​​เพื่​เป็​ไตรี​แต่​พระเจ้า​ุ​เร​​ตระ​ัต​สัต์​ไ่​เป็​ไตรี​ ​ ​ ​ทำให้​สเ็จ​พระ​หิ​ทร​์​ฯ​ทร​พิโรธ​โรธแค้​ใ​าร​ลั​ล​ข​พระเจ้า​ุ​เร​​่าาจึ​่​ไ้​ี​รัสั่​ให้​ขุศึ​ทหาร​ทั้ป​รัษา​พระคร​่าเข้แข็​ ​ ​ ​ ​พระเจ้า​ุ​เร​​เห็​่าั​ไ่​สาารถ​ตี​รุศรีุธา​ไ่ไ้​ จึ​่​ส่​พระ​หา​ธรรราชา​า​เลี้ล่​ให้​แพ้​แต่​ถู​ทหาร​ไท​เา​ปื​ไล่​ิ​จ​ต้​หี​ลั​ไป

พระเจ้า​ห​สา​ี​จึ​คิ​ุา​จะ​ใช้​พระา​จัรี​ที่จั​ตั​ไ้​เป็​ประั​เื่​ครั้​สครา​ช้าเผื​เป็​ใส​้​ศึจึ​่​ให้พระ​หา​ธรรราชา​ทร​เลี้ล่​พระา​จัรี​ให้​เป็​ไส้ศึ​ใ​รุศรีุธา​แล้​แล้​ปล่ตั​า​ ​ ​ ​รุ่เช้า​พ่า​ทำที​เป็​ตาหา​แต่​ไ่​พ​เล​จัตั​ผู้คุ​าตั​หัเสี​ไ้​ริแ่้ำ​เพื่ให้​ไท​หลล

สเ็จ​พระ​หิ​ทร​์​ฯ​ทร​ี​พระทั​ที่​พระา​จัรี​หี​า​ไ้​จึ​ทร​แต่ตั้​ให้​เป็​ผู้ัคััญชา​าร​ร​แทที่​พระา​รา​ ​ ​ ​ ​ครั้​พระา​จัรี​ไ้รัแต่ตั้​ให้​ำรตำแห่​รัษา​พระคร​แล้จึ​ำเิาร​สัเปลี่​ห้าที่​ข​ฝ่า​ต่า​ ​ๆ​ ​จระทั่​ารป้ั​พระคร​่แ​ล​ ​ ​ ​พระา​จัรี​ไ้​ใส่ร้า​ให้พระ​ศรี​สา​ราช​่า​เป็​ฏ​จึ​ถู​สำเร็จโทษ​ ​เื่​เห็​่า​ไ้เลา​ั​คร​พระา​จัรี​จึ​ให้สัญญาณ​แ่​พ่า​เข้า​ตี​รุศรีุธา​ทุ​้า​แล​ทำให้​ทัพ​พ่า​เข้าสู่​พระคร​สำเร็จ​โ​ใช้เลา​เพี​ ​1​ ​เื

ใ​ัที่​ ​7​ ​สิหาค​ ​ ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​ ​ ​2112​ ​ ​ ​พระา​จัรีจึ​่​ให้สัญญาณ​แ่​พ่า​เข้า​ตี​รุศรีุธา​แล​เปิ​ประตูเื​ทำให้​ทัพ​พ่า​เข้า​ึ​พระคร​สำเร็จ​รุศรีุธาจึ​่​ตเป็​เืขึ้​ข​าณาจัร​ต​ู

พระเจ้า​ุ​เร​​ประทั​ู่​ที่​รุศรีุธา​จระทั่​ ​ัศุร์​ขึ้​ห​ค่ำ​ ​เื​สิส​ ​ปีะเส็​ ​ ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​2112​ ​ ​ไ้​ภิเษ​ให้​สเ็จ​พระ​หา​ธรรราชา​ธิ​ราช​ ​ขึ้​เป็​ษัตริ์​ ​ ​ปฐ​ศ์​แห่​ราชศ์​สุโขทั​ ​ ​ ​ราชศ์​ที่​ ​ ​3​ ​ ​ ​คร​รุศรีุธา​ ​ใ​ฐาะ​ประเทศราช​ ​ทรพระ​า​่า​ ​ ​ ​สเ็จ​พระ​สรรเพชญ​์​ที่​ ​ ​1​ ​ ​ ​าแห่​เรี​ ​ ​ ​พระ​สุธรร​ราชา

สเ็จ​พระ​หิ​ทรา​ธิ​ราช​ ​ ​ ​พระรศาุศ์​ ​ ​ ​ ​แล​ขุา​้​ใหญ่​ ​ ​ ​ ​ไ้​ถู​ำ​ไป​รุ​ห​สา​ี​้​แต่​สเ็จ​พระ​หิ​ทร​์​ประชร​แล​สรรคต​ระห่าทา​ไป​รุ​ห​สา​ี

พ่า​เข้า​ึทรัพ์​สิ​แล​า​ต้​ผู้ค​ลั​ไป​พ่า​เป็​จำา​ ​โ​เหลื​ให้​รัษา​เื​เพี​ ​1,000​ ​ค​ ​คที​่​เหลื​็​หี​ไป​หล​าศั​ู่​ที่ื่​ ​้าเรื​แล​สิ่ปลูสร้า​ทั้หลา​ไ้รั​คาเสีหา​เป็ัา​ ​าณาจัร​ุธา​จึ​ตเป็​เืขึ้​ข​าณาจัร​ต​ู​เป็เลา​า​ ​15​ ​ปี

เื่​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​ ​ ​2126​ ​พระเจ้า​ั​ะ​เป็​ฎ​เื่จา​ไ่พใจ​ทา​รุ​ห​สา​ี​ู่​หลา​ประาร​ ​จึ​แข็เื​พร้ั​เลี้ล่​เจ้า​ไทใหญ่​ี​หลา​เื​ให้​แข็เื​้​ ​ ​ ​พระเจ้า​ห​สา​ีั​ทุ​เร​จึ​ทัพ​หล​ไป​ปรา​ใ​ารณ์​ี้​ไ้​สั่​ให้​เจ้าเื​แปร​ ​ ​ ​เจ้าเื​ต​ู​ ​ ​ ​และ​เจ้าเื​เชีให่​ ​ ​ ​รทั้​ทา​รุศรีุธา​้​ให้​ทัพ​ไป​ช่​ทา​ไท​ ​ ​ ​ ​สเ็จ​พระ​หา​ธรรราชา​โปร​ให้​สเ็จ​พระ​เรศร​ทัพ​ไป​แท​สเ็จ​พระ​เรศร​ทัพ​จา​เื​พิษณุโล​ ​ ​ ​ ​เื่​ั​แร​ ​6​ ​ค่ำ​ ​เื​ ​3​ ​ปีะแ​ ​ ​ ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​ ​ ​2126​ ​ ​ ​พระค์​ทัพ​ไท​ไป​ช้า​ ​ๆ​ ​เพื่ให้​าร​ปราปรา​เจ้า​ั​ะ​เสร็จสิ้​ไป​่​ทำให้​พระเจ้า​ห​สา​ีั​ทุ​เร​แคลใจ​่า​ทา​ไท​คจะ​ถู​พระเจ้า​ั​ะ​ชัช​ให้​เข้า​้​ ​ ​ ​ จึ​่​สั่​ให้พระ​หา​ุปราชา​คุ​ทัพ

รัษา​รุ​ห​สา​ีไ​้​ถ้า​ทัพ​ไท​​าถึ​็​ให้​ต้รั​แล​หาทา​ำจั​เสี​แล​พระค์​ไ้​สั่​ให้พระ​าญ​ส​ค​ ​คื​ ​พระา​เีรติ​และ​พระา​รา​ ​ ​ ​ซึ่​ีส​ัค​รพรร​คพ​​ู่​ที่​เื​แคร​า​แล​ทำ​จะ​เป็​ผู้​คุ้เค​ั​สเ็จ​พระ​เรศร​า​แต่่​ลา​ค​ต้รั​ทัพ​ไท​ที่​เื​แคร​ัเป็​ชาแ​ติต่​ั​ไท​ ​ ​ ​ ​พระ​หา​ุปราชา​ไ้​ตรัส​สั่​เป็คาลั​่า​เื่​ส​็จ​พระ​เรศร​​ทัพ​ขึ้ไป​ถ้า​พระ​หา​ุปราชา​​เข้า​ตี​้าห้า​เื่ใ​ให้พระ​า​เีรติ​แล​พระา​รา​ ​ ​ ​คุ​ำลั​เข้า​ตีระหา​ทา​้าหลั​ช่ั​ำจั​สเ็จ​พระ​เรศร​เสี​ให้​จ​ไ้​พระา​เีรติ​ั​พระา​รา​เื่​ไป​ถึ​เื​แคร​แล้​ ไ​ ​ ​้​ขาคา​ลั​ี้​แ่​พระ​หา​เถร​คัฉ่​ผู้​เป็​าจาร์​ข​ต​ ​ ​ ​ทุค​ไ่ีใคร​เห็ี​้​ั​แผาร​ข​พระเจ้า​รุ​ห​สา​ี​ ​เพราะ​หา​เถร​คัฉ่​ั​สเ็จ​พระ​เรศร​เค​รู้จั​ชพ​ั​า​่​​​ทัพ​ไท​​าถึ​เื​แคร

เื่​ั​ขึ้​ ​1​ ​ค่ำ​ ​เื​ ​6​ ​ปี​ ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​ ​ ​2127​ ​ ​ ​โ​ใช้เลา​เิทัพ​เื​ส​เื​ ​ทัพ​ไท​ตั้​ทัพ​ู่​เื​ ​ ​ ​ ​เจ้าเื​แคร​พร้ทั้​พระา​เีรติ​ั​พระา​รา​ไ้า​เฝ้า​ ​ฯ​ ​สเ็จ​พระ​เรศร​จาั้​สเ็จ​พระ​เรศร​ไ้​เส็จ​ไป​เี่​พระ​หา​เถร​คัฉ่​ซึ่​คุ้เค​ั​ีา​่​ ​ ​ ​พระ​หา​เถร​คัฉ่​ีใจ​สสาร​จึ​ราทูล​ถึ​เรื่​าร​คิร้า​ข​ทา​รุ​ห​สา​ี​แล้​ให้พระ​า​เีรติ​ั​พระา​รา​ ​ราทูล​ให้​ทรา​ตาคาเป็จริ​เื่​พระค์​ไ้​ทรา​คา​โตล​แล้​ ​ ​ ​ ​็​ทร​ีพ​ระ​ำริ​เห็​่าาร​เป็​ริราชศัตรู​ั​รุ​ห​สา​ีั​้​ถึ​าลเลา​ที่จะ​ต้​เปิเผ​ต่ไป​แล้จึ​่​ไ้​ี​รัสั่​ให้​เรี​ประชุ​แ่ทัพ​า​ ​ ​ ​ราร​เื​ ​ ​ ​เจ้าเื​แคร​รทั้​พระา​เีรติพระ​ารา​แล​ทหาร​ญ​าป​ระ​ชุพร​้​​ั​ ​แล้​ิต์​พระ​หา​เถร​คัฉ่​แล​พระสฆ์​า​เป็​สัขีพา​ทร​แจ้​เรื่​ให้​ค​ทั้ป​ที่า​ชุุ​ ​ ณ​ ​ ​ที่​ั้​ทรา​่า​พระเจ้า​ห​สา​ี​คิ​ประทุษร้า​ต่​พระค์​จาั้​พระค์​ไ้​ทร​หลั่​้ำล​สู่​แผ่ิ​้​สุรรณ​ภิ​คาร​ ​(​พระ​้ำเต้า​ทคำ​)​ ​ประาศ​แ่​เทพา​ฟ้า​ิ​่า​ ​ ​ ​้​พระเจ้า​ห​สา​ี​ิไ้​ู่​ใ​คร​สุจริต​ิตรภาพ​ขัตติ​ราชประเพณี​ ​ ​ ​ ​เสี​สาัคคี​รส​ธรร​ ​ ​ ​ ​ประพฤติ​พาล​ทุจริต​ ​ ​ ​คิ​จะ​ทำัตรา​แ่​เรา​ ​ ​ ​ตั้แต่ี้ไป​รุศรีุธา​ขา​ไตรี​ั​รุ​ห​สา​ี​ิไ้​เป็ิตร​ร่​สุรรณ​ปฐพี​เีั​ุจั​แต่่​สืไป

จาั้​พระค์​ไ้​ตรัส​ถา​ชาเื​แคร​่า​จะเข้า​ข้า​ฝ่า​ใ​ ​พ​ญ​ทั้ป​ต่า​เข้าั​ฝ่า​ไท​ ​สเ็จ​พระ​เรศร​จึ​ให้​จั​เจ้าเื​ราร​พ่า​แล้​เา​เื​แคร​เป็ที่ตั้​ประชุ​ทัพ​ ​เื่​จั​ทัพ​เสร็จ​ ​็​ทร​ทัพ​จา​เื​แคร​ ​ไป​ั​เื​ห​สา​ี​ ​เื่​ั​แร​ ​3​ ​ค่ำ​ ​เื​ ​6​ ​ ​ ​ฝ่า​พระ​หา​ุปราชา​ที่ู่​รัษา​เื​ห​สา​ี​เื่​ทรา​่า​พระา​เีรติ​ ​ ​ ​ ​พระา​รา​ ​ ​ ​ ​ลั​ไป​เข้าั​สเ็จ​พระ​เรศรจึ​่​ไ้​แต่​รัษา​พระคร​ั่​ู่​ ​ ​ ​ ​สเ็จ​พระ​เรศร​เส็จ​ทัพ​ข้า​แ่้ำ​สะ​โต​ไป​ใล้​ถึ​เื​ห​สา​ี​ไ้​ทรา​คา​่า​พระเจ้า​รุ​ห​สา​ี​ัชั​ชะ​ไ้​เื​ั​ะ​แล้​ำลัจะ​ทัพ​ลัคื​พระคร​ ​ ​ ​ ​พระค์​เห็​่า​สถาารณ์​ครั้ี้​ไ่​สคะเ​เห็​่า​จะ​ตี​เา​เื​ห​สา​ี​ใ​ครั้ี้​ั​ิไ้​ จึ​่​ให้​ทัพ​แ้า​ั​เที่​​พ​ครั​ไท​ที่​พ่า​าต้​ไป​แต่่​ให้​พพ​ลั้า​เื​ไ้​ผู้ค​าป​ระาณ​หื่​เศษ​ ​ให้​​ล่ห้า​ไป​่​ ​พระค์​ทร​คุ​ทัพ​​ตาา​ข้าหลั​ฝ่า​พระ​หา​ุปราชา​ทรา​ข่า​่า​ ​ ​ ​ ​สเ็จ​พระ​เรศร​าต้​คไท​ลัจึ​่​ไ้​ให้​สุร​รรา​เป็​ห้า​ ​ ​ ​ ​ ​พระ​หา​ุปราชา​เป็​หล​ ​​ติตา​ทัพ​ไท​า​ ​​ห้า​ข​พ่า​ตาา​ทัที​่​ริฝั่​แ่้ำ​สะ​โต​ ​ ​ ​ ​ใขณะที่​ฝ่า​ไท​ไ้​ข้า​แ่้ำ​ไป​แล้​แลค​ป​้​​ั​ิ​ให้​ข้าศึ​ข้า​ตาา​ไ้​ ​ไ้​ี​ารต่สู้​ัที่​ริฝั่​แ่้ำ​ ​ ​ ​ ​ ​สเ็จ​พระ​เรศร​ทร​ใช้​พระ​แส​ปื​​สั​า​เ้า​คื​ิ​ถู​สุร​รรา​ ​ ​ ​ ​ ​แ่ทัพ​ห้า​พ่า​ตา​​ค​ช้า​ทัพ​ข​พ่า​เห็​แ่ทัพ​ตา​็​พาั​เลิ​ทัพ​ลั​ไป​ ​ ​ ​ ​เื่​พระ​หา​ุปราชา​แ่ทัพ​หล​ทร​ทราจึ​่​ให้​เลิ​ทัพ​ลั​ไป​รุ​ห​สา​ี​พระ​แส​ปื​ที่​ใช้​ิ​สุร​รรา​ตา​​ค​ช้า​ี้​ไ้​า​ปราฏ​ต่า​่า​ ​ ​ ​ ​ ​*​"​พระ​แส​ปื​ต้​ข้า​แ่้ำ​สะ​โต​"​*​ ​ ​ ​ ​ัเป็​พระ​แส​ัษฎาุธ​ัเป็​เครื่​ราชูปโภค​ ​ ​ ​ ​ ​เื่​สเ็จ​พระ​เรศร​เส็จ​ลั​ถึ​เื​แคร​ทร​ำริ​่า​พระ​หา​เถร​คัฉ่​ั​พระา​เีรติพระ​ารา​ไ้​ี​ุปาระ​า​สคร​ไ้รั​ารตแท​ให้​ส​แ่​คาชจึ​่​ทร​ชัช​ให้​า​ู่​ใ​รุศรีุธา​พระ​หา​เถร​คัฉ่​ั​พระา​ญ​ทั้ส​็​ีคาิี​ ​ ​ ​ ​ ​พาพรร​คพ​​สเ็จ​เข้าา​้​เป็ัา​ใ​าร​ำลั​ลั​ครั้ี้​สเ็จ​พระ​เรศร​ทร​เร​่​ข้าศึ​าจ​ทัพ​ตาา​ี​ ​ถ้า​เส็จ​ลั​ทา​่า​แ่​ละ​เา​ี​ทัพ​ข​ัท​สูรา​ชสั​ค​รำ​ตั้ู่​ที่​เื​ำแพเพชร​จะ​เป็​ุปสรรค​ต่​าร​เิทา

พระค์​จึ​รี​สั่​ให้พระ​า​เีรติ​ ​ ​ ​ ​พระา​รา​ ​ ​ ​ ​ำ​ทัพ​เิผ่า​หัเื​ญ​ลา​ทาใต้​า​เข้า​ทา​่าเจี์สาค์​เื่​ลัา​ถึ​รุศรีุธา​แล้​สเ็จ​พระ​หา​ธรรราชา​็​พระราชทา​ำเห็จ​ราัล​แ่​พ​ญ​ที่​สาิภัิ์​ทร​ตั้​พระ​าหา​เถร​คัฉ่​เป็​พระสัฆราช​ ​ที่​สเ็จ​ริ​ศ์​ ​ ​ ​ ​ ​แล​ให้พระ​า​เีรติ​ ​พระา​รา​ีตำ​แห่​ศ​ไ้​พระราชทา​พาท​คคุ​ญ​ที่​เข้าา​้​ให้​ตั้้า​เรื​ที่​ริ​ั​ขิ้​ ​ ​ ​ ​แล​ั​ขุ​แส​ใล้​ั​จัทร์​ข​สเ็จ​พระ​เรศร​แล้​ทร​​าร​ทั้ป​ที่จะ​ตระเตรี​ต่สู้​ข้าศึ​ ​ให้​สเ็จ​พระ​เรศร​ทร​ัคััญชา​สิทธิขา​แต่​ั้​า

ัตั้แต่​สเ็จ​พระ​เรศร​ประาศิสรภาพ​เป็ต้า​ห​สา​ี​ไ้​เพีร​ส่​ทัพ​เข้าา​หลาครั้​แต่​็​ถู​ทัพ​รุศรีุธา​ตี​แต​พ่า​ไป​ทุครั้​ ​ ​ ​ ​ ​ ​เื่​สเ็จ​พระ​หา​ธรรราชา​ ​เส็จ​สรรคต​ ​เื่​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​ ​ ​๒​๑​๓​๓​ ​ ​ ​ ​พระค์​ไ้​เส็จ​ขึ้​ครราช์​เื่​ัาทิต์​ที่​ ​๒​๙​ ​รฎาค​ ​ ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​ ​ ​๒​๑​๓​๓​ ​ ​ ​ ​เื่​พระชาุ​ไ้​ ​๓​๕​ ​พรรษา​ ​ ​ ​ ​ทรพระ​า​่า​สเ็จ​พระ​เรศร​ ​ ​ ​หรื​สเ็จ​พระ​สรรเพชญ​์​ที่​ ​๒​ ​แล​โปรเล้า​ ​ฯ​ ​ให้พระ​เา​ทศ​รถ​ ​ ​ ​ ​ ​พระุชา​ขึ้​เป็​พระ​หา​ุปราช​แต่​ีศัิ์​เส​พระหาษัตริ์​ี​พระค์​หึ่​ตล​รัชสั​ข​พระค์​ทร​ู้​รุศรีุธา​จา​ห​สา​ี​แล​ไ้​ทำสครา​ั​ริราชศัตรู​ทั้​พ่า​แล​เขร​ ​ ​ ​ ​จ​ราชาณาจัร​ไท​เป็ปึแผ่​ั่ค​ขา​พระราช​าณาเขต​​ไป​่า​้าใหญ่​ไพศาล​่า​ครั้​ใ​ใ​ีต​ที่ผ่าา​ ​า​สครา​ใ​รัชสั​ข​พระค์​ทั้​ใ​ิแ​ไท​แล​ิแ​ข้าศึ​ ​ไ้​ชัชะ​ทุครั้​ทร​ีพ​ระ​ปรีชาสาารถ​ใ​ารำ​ทัพ​ทร​ริเริ่​ำ​ุทธิธี​แ​ให่​า​ใช้​ใ​าร​ทำสครา​ ​แล​เปลี่​แคาคิ​จา​าร​ตั้​รั​า​เป็าร​รุ​แล​ริเริ่​าร​ใช้​ิธี​ร​​แ​ารสครา​ั​พ่า​ครั้​สำคัญ​ที่​ทำให้​พ่า​ไ่ล้า​ทัพ​ารุ​รา​ไท​ี​เล​ ​เป็เลา​เื​ส​ร้​ปี​คื​สครา​ุทธหัตถี​ ​ ​ ​ ​เื่​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​ ​ ​๒​๑​๓​๕​ ​ ​ ​ั่​คื​เื่​ห​สา​ีำ​โ​พระ​หา​ุปราชา​ัสา​เี​ทัพ​าตี​รุศรีุธา​ีครั้​ ​ ​ ​ ​สเ็จ​พระ​เรศร​็​ำ​ทัพ​​ไป​จ​ปะทะ​ัที่​ห​สาหร่า​ ​ ​ ​ ​จัหั​สุพรรณุรี​ ​้​ ​ า​​็​่า​จัหั​าญจุรี​ ​ ​ ​ ​สเ็จ​พระ​เรศร​ไ้​ทร​ระทำ​ุทธหัตถี​ั​พระ​หา​ุปราชา​จระทั่​สาารถ​เา​พระ​แส​้า​ฟั​พระ​หา​ุปราชา​ขา​สะพาแล่​สิ้พระช์​ู่​ั​ค​ช้า​ั่เ

ปี​พุทธศัราช​ ​ ​ ​ ​ ​๒​๑​๓​๗​ ​พระเจ้า​ห​สา​ีั​ทุ​เร​​็​ให้พระ​เจ้า​แปร​าตี​รุศรีุธา​แต่​็​แตทัพ​ลั​ไป​ ​ ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​ ​ ​๒​๑​๔​๒​ ​ ​ ​เส็จฯ​​ไป​ตี​รุ​ห​สา​ี​ ​ ​ ​ ​พระเจ้า​ห​สา​ี​หี​ไป​เื​ต​ู​ ​ทัพ​ุธา​ตา​ไป​ถึ​เื​ต​ู​แต่​ขา​เสี​ ​ ​ ​ ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​ ​ ​๒​๑​๔​๗​ ​ ​ ​ ​​ทัพ​หล​ ​๑​๐​๐​,​๐​๐​๐​ ​า​ ​ ​ ​จา​รุศรีุธา​ไป​ตี​รุ​ั​ะ​ ​ ​ ​ ​ผ่า​ทา​เื​เชีให่​ ​ ​ ​โ​แร​ทัพ​ู่​ที่​เื​เชีให่​เป็เลา​ ​๑​ ​เื​ ​ระ​ทหาร​ ​ ​ ​ใ​ิแ​ล้า​าส​ท​ี​ ​๑​๐​๐​,​๐​๐​๐​ ​า​ ​ ​ ​ ​แล​ทร​หา​ให้​สเ็จ​พระเา​ทศ​รถ​เป็​ทัพห้า​เิทา​ไปรั​ไพร่พล​ทหาร​ล้า​าที​่​ ​เื​ฝา​ ​หลัจาั้​ทัพ​หล​จึ​รีฑา​ทัพ​จา​เื​เชีให่​ไป​ั​ ​เื​า​และ​รุ​ั​ะ​ ​ ​ ​ ​ครั้​ทัพ​หล​เิทัพ​ู่​ระห่า​เื​เชีให่​ั​แ่้ำ​สาละิ​ ​ ​ ​ ​ครั้ถึ​เืหล​หรื​ ​ ​ ​เื​ห้า​หล​ ​ ​ ​หรื​เื​ห่า​หล​ ​ ​ ​หรื​เื​หา​หล​ ​ ​ ​ัเป็​เืขึ้​ข​เื​เชีให่​แล​เป็​เื​ู่​ชา​พระราช​าณาเขต​ใ​สั​ั้​ ​ ​ ​ ​เื่​ปลาเื​ ​๕​ ​ปีะเส็​ ​ ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​ ​ ​๒​๑​๔​๘​ ​ ​ไ้​เส็จฯ​ ​ประทัแร​ู่​ ณ​ ​ตำล​ทุ่​แ้​ ​ ​ ​ ​ ​ขณะที่​ทัพ​สเ็จ​พระเา​ทศ​รถ​ู่​ที่​เื​ฝา​ ​ ​ ​เชีให่​ ​ ​ ​ ​เิ​ประชร​เป็​หั​ระล​ขึ้​้า​่า​ถู​ตั​สัต์​พ​แล​ีพิษ​ต่​ที่​พระพัตร์​แล้​เล​เป็​า​พิษ​จ​เส็จ​สรรคต​ ณ​ ​เื​ห้า​หล​ ​หรื​ ​เื​หา​ัจัทร์​ ​เื​ ​๖​ ​ขึ้​ ​๘​ ​ค่ำ​ ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​ ​ ​๒​๑​๔​๘

พระค์​เส็จ​สรรคต​ัจัทร์​ ​ขึ้​ ​๘​ ​ค่ำ​ ​เื​ ​๖​ ​เพลา​ชา​แล้​ ​ ​ ​๒​ ​าท​ ​ปี​ ​ ​ะเส็​ ​ ​ ​ปี​พุทธศัราช​ ​ ​ ​ ​๒​๑​๔​๘​ ​พระชัษา​ไ้​ ​๕​๐​ ​ปี​ ​เสราชสัติ​ไ้​ ​๑​๕​ ​ปี​ ​ ​ ​จาั้​พระเา​ทศ​รถ​ผู้​ุชาจึ​่​ไ้​เส็จ​ขึ้​ครราช์​สัติ​จระทั่​ถึ​รัชสั​ข​สเ็จ​พระ​าทิต​ศ​์​เื่​พระค์​ทร​ถู​สำเร็จโทษ​ลจึ​่​เป็ั​สิ้สุ​ราชศ์​สุโขทั​ ​ ​ ​ ​แล​ใ​ปี​ ​ ​2173​ ​ ​ ​เจ้าพระา​ลาโห​สุริศ์จึ​่​ไ้​สถาปา​ราชศ์​ปราสาท​ท​ขึ้​ ​ ​ ​แล​สถาปา​ต​ขึ้​เป็​พระเจ้า​ปราสาท​ัเป็​ปฐ​ศ์​ ​ ​ ​จ​า​ล่​าถึ​ัี้​รัชสั​ข​สเ็จ​พระาราณ์​พระหาษัตริ์​พระค์​ที่​ ​ ​4​ ​ ​ ​แห่​ราชศ์​ปราสาท​ท

สเ็จ​พระราา​ธิี​ที่​ ​ ​1​ ​ ​ ​หรื​ ​ ​ ​พระเจ้า​ู่ท

สเ็จ​พระ​เรศร​ ​ ​